Türkiye’nin İnsan Hakları Karnesi BM Komitesi’nde Masaya Yatırıldı
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi, 23-24 Ekim 2024 tarihlerinde Türkiye’nin Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (ICCPR) kapsamındaki durumunu değerlendirdi. Türkiye’den ulusal ve uluslararası sivil toplum örgütleri, Komite’ye toplamda 70 gölge rapor sundu. Etkiniz AB Programı desteğiyle hazırlanan 11 rapor, insan hakları alanında uluslararası iş birliğine katkı sağladı. Komite, Türkiye’nin yargı bağımsızlığı, örgütlenme özgürlüğü ve terörle mücadele mevzuatına dair reformlar yapması gerektiğini vurguladı.
Raporlama Süreci ve Artan Katılım
Türkiye, BM İnsan Hakları Komitesi’nin 2021 yılında başlattığı ikinci raporlama döngüsü kapsamında, önceki döneme kıyasla kayda değer bir artışla 70 gölge rapor sundu. Bu raporların 11’i Etkiniz AB Programı’nın sağladığı uzman desteğiyle hazırlanarak, çevre haklarından ayrımcılığa, ifade özgürlüğünden kadın haklarına kadar çeşitli alanlardaki sorunlara dikkat çekti.
Raporlardan 3’ü, farklı sivil toplum örgütleri arasında oluşturulan koalisyonlar tarafından hazırlandı. Koalisyonlar, özellikle uluslararası insan hakları mekanizmaları nezdinde daha etkili sonuçlar elde edilmesine katkıda bulundu.
Komite Önündeki Öne Çıkan Başlıklar
Türkiye’nin gölge raporlarında gündeme gelen başlıca konular şunlardı:
- Yargı Bağımsızlığı: Hakimlerin toplu görevden alınması, yargıya siyasi müdahaleler.
- İfade Özgürlüğü: Medya sansürü, terörle mücadele yasalarının ifade özgürlüğünü kısıtlayıcı etkileri.
- Toplanma ve Örgütlenme Özgürlüğü: STK’lar ve bireyler üzerinde artan baskılar.
- Ayrımcılık: LGBTQ+ bireyler, etnik azınlıklar ve engellilere yönelik sistematik ayrımcılık ve nefret suçları.
- Kadına Karşı Şiddet: Aile içi şiddet ve kadın cinayetleri.
- Ekoloji ve İnsan Hakları: Çevresel etkilerin bağımsız denetlenmesi, çevre aktivistlerine yönelik baskıların sonlandırılması.
İlk Çevre Hakları Gölge Raporu
Türkiye’de çevre ve insan hakları arasındaki bağın güçlendirilmesi amacıyla, 10 örgütlü bir koalisyon tarafından çevre haklarına dair ilk gölge rapor hazırlandı. Bu çalışma, Türkiye’nin çevresel hak ihlalleriyle ilgili uluslararası insan hakları gündeminde daha güçlü bir şekilde yer almasını sağladı.
Sonuç Gözlemleri ve Tavsiyeler
Komite, 8 Kasım 2024 tarihli sonuç gözlemlerinde Türkiye’nin şu alanlarda iyileştirmeler yapması gerektiğini belirtti:
- Yargının Bağımsızlığı: Yürütme etkisinin azaltılması.
- Adil Yargılama Hakkı: Terörle mücadele usullerinde hukukun üstünlüğü ilkesiyle uyumlu düzenlemeler yapılması.
- Örgütlenme Özgürlüğü: STK’lar ve bireyler üzerindeki baskıcı uygulamaların sona erdirilmesi.
Türkiye’nin 8 Kasım 2027 tarihine kadar bu tavsiyelere dair gelişmeleri raporlaması talep edildi.
Etkiniz’in ve STÖ’lerin Katkıları
Etkiniz, raporlama sürecinde STÖ’lere uzman desteği ve hareketlilik imkanları sundu. CCPR Merkezi ile ortak düzenlenen eğitim ve webinarlar, sivil toplumun kapasitesini artırdı. Ayrıca, Komite’nin değerlendirme sürecine dair bilgi alışverişi sağlandı.